Dầu nhớt đóng vai trò quan trọng trong việc bôi trơn, làm mát và bảo vệ các chi tiết chuyển động trong động cơ. Tuy nhiên, không phải loại dầu nào cũng phù hợp cho mọi loại xe hoặc điều kiện vận hành. Việc sử dụng dầu nhớt không phù hợp có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, từ giảm hiệu suất hoạt động đến hư hỏng động cơ. Bài viết này sẽ phân tích cụ thể những tác hại tiềm ẩn và cách khắc phục khi chẳng may sử dụng sai loại dầu nhớt.
1. Ảnh hưởng của việc sử dụng dầu nhớt không đúng loại đến động cơ
1.1. Mài mòn tăng nhanh do độ nhớt không phù hợp
Mỗi động cơ được thiết kế để hoạt động hiệu quả trong một phạm vi độ nhớt nhất định (thường thể hiện bằng cấp độ SAE như 10W-30, 5W-40…). Nếu dùng dầu có độ nhớt thấp hơn yêu cầu, lớp màng dầu sẽ quá mỏng, không đủ để ngăn cách các bề mặt kim loại. Kết quả là các chi tiết như trục cam, piston, bạc đạn bị mài mòn nhanh chóng. Ngược lại, nếu dùng dầu quá đặc (độ nhớt cao hơn mức cần thiết), dầu sẽ khó lưu thông khi khởi động, gây thiếu bôi trơn trong vài giây đầu tiên – thời điểm rất nhạy cảm với mài mòn.
1.2. Tăng nhiệt độ động cơ và giảm hiệu suất làm mát
Dầu nhớt không chỉ bôi trơn mà còn giúp tản nhiệt khỏi các khu vực như vòng bi, xi lanh và trục khuỷu. Nếu dầu không phù hợp (ví dụ dầu gốc khoáng trong điều kiện nhiệt độ cao, tải nặng), khả năng dẫn nhiệt và ổn định nhiệt kém khiến động cơ bị quá nhiệt, giảm hiệu suất và tăng nguy cơ hư hại.
1.3. Động cơ hoạt động không ổn định, tiêu hao nhiên liệu tăng
Dầu nhớt không đúng cấp độ nhớt hoặc không có phụ gia phù hợp dễ gây nên hiện tượng “knocking” (nổ sớm), rung giật, máy ì. Ngoài ra, do ma sát lớn hơn và sự tản nhiệt kém, động cơ cần nhiều năng lượng hơn để duy trì hiệu suất – dẫn đến tiêu hao nhiên liệu tăng rõ rệt.
2. Cách nhận biết dầu nhớt không phù hợp
2.1. Động cơ kêu to bất thường hoặc có tiếng lách cách
Khi màng dầu không đủ dày để cách ly các chi tiết kim loại, tiếng kêu cơ khí sẽ trở nên rõ rệt hơn – đặc biệt khi xe khởi động nguội hoặc chạy ở tốc độ cao.
2.2. Dầu nhớt đổi màu nhanh hoặc có mùi cháy khét
Một loại dầu không tương thích sẽ bị biến chất nhanh hơn. Nếu bạn kiểm tra que thăm nhớt và thấy dầu sậm màu bất thường, lẫn cặn hoặc có mùi cháy – rất có thể dầu đang bị phân hủy do nhiệt và ma sát.
2.3. Xe hao nhớt, phải châm thêm thường xuyên
Dầu nhớt không đúng loại thường bay hơi nhanh hơn hoặc dễ bị đốt cháy trong buồng đốt (đặc biệt là dầu kém chất lượng). Điều này làm giảm nhanh mực dầu và cần bổ sung liên tục.
3. Biện pháp khắc phục khi đã sử dụng dầu nhớt không phù hợp
3.1. Xả bỏ dầu nhớt cũ càng sớm càng tốt
Ngay khi phát hiện đã sử dụng nhầm loại dầu nhớt, bạn nên đưa xe đến garage để xả bỏ dầu cũ, thay lọc nhớt và sử dụng loại dầu phù hợp với khuyến cáo từ nhà sản xuất.
3.2. Kiểm tra lại hệ thống bôi trơn và tình trạng động cơ
Sau khi thay dầu đúng loại, nên thực hiện kiểm tra tổng thể hệ thống bôi trơn: áp suất dầu, cảm biến, bơm nhớt, két làm mát dầu (nếu có). Đồng thời, kiểm tra các dấu hiệu mài mòn bất thường để có biện pháp xử lý sớm.
3.3. Tuân thủ đúng khuyến cáo của nhà sản xuất
Mỗi dòng xe đều có hướng dẫn về loại dầu nhớt phù hợp: cấp độ nhớt (SAE), cấp chất lượng (API, ACEA), loại gốc dầu (khoáng, bán tổng hợp, tổng hợp). Hãy dựa vào sách hướng dẫn hoặc tham khảo kỹ thuật viên uy tín để chọn đúng sản phẩm cho xe của bạn.
Sử dụng đúng loại dầu nhớt là yếu tố quyết định hiệu suất và tuổi thọ của động cơ. Những hậu quả do dầu nhớt không phù hợp không chỉ làm giảm hiệu năng vận hành mà còn có thể dẫn đến hư hỏng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Hãy chủ động kiểm tra, thay nhớt đúng loại, đúng chu kỳ để bảo vệ chiếc xe – cũng là bảo vệ túi tiền và an toàn của chính bạn.